Teşvik kelimesi sözlükte “isteklendirme, özendirme” anlamlarına gelirken ekonomide firmaların faaliyetleri sırasında karşılaşabilecekleri çeşitli maddi ve bürokratik engelleri ortadan kaldırmak veya azaltmak, daha hızlı gelişmesine ve rekabet gücünün artmasına yardımcı olmak için kamu kuruluşları tarafından hazırlanan destek programları olarak tanımlanabilir. Devletler, ekonomik istikrar ve büyümeyi sağlamak amacıyla teşvik programları oluşturarak bölgesel kalkınmayı, üretim ve istihdamı arttırmayı, ithalata bağımlılığı azaltmak için firmaların iç piyasada güçlenmesini, ihracatı arttırmak için ise uluslararası pazarda güçlenmesini sağlayacak destekler sunmaktadır.
Günümüzde uygulanan başlıca teşvik unsurları; vergi muafiyeti (gümrük vergisi, kurumlar vergisi, ÖTV, emlak vergisi, damga vergisi), vergi istisnası (KDV, vergi-resim-harç), destekler (sosyal sigortalar primi, gelir vergisi stopajı, faiz oranı, altyapı, enerji, eğitim, nitelikli personel, hibe, kredi), arazi tahsisi, KDV iadesi, sermaye katkısı, alım garantisi, izin-ruhsat ve lisans süreçlerinde kolaylıklar, nitelikli personel desteği, ar-ge ve tasarım indirimi olarak sıralanabilir.
Firmalar; üretim, pazarlama, marka bilinirliği ve yurtdışı tanıtım gibi faaliyetlerini yürütürken çeşitli teşvikler sayesinde hem maddi anlamda rahatlamakta hem de bu faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde birtakım kolaylıklardan yararlanabilmektedir. Hibe, muafiyet veya düşük/sıfır faizli kredi gibi teşvikler nakit akışını rahatlatarak, finansman ve fon yönetimine katkı sağlarken teşvik programlarından yararlanmak için belirli kurallar ve kanunlara uymak firmalara bazı sorumluluklar yüklemektedir. Bu sorumlulukları yerine getirebilmek için kurum içerisindeki departmanlar arası iletişim ve iş birliği arattırılarak kurum kültürüne katkı sağlamaktadır.
Ticaret Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK, KOSGEB, Kalkınma Ajansları, gibi kurumlar çeşitli destek programları sunmaktadır. Ayrıca Türkiye dışında da uluslararası destek programları bulunmaktadır. Uluslararası proje konsorsiyumlarında partner veya koordinatör olarak yer almak veya ulusal konsorsiyum kurarak hibe ve desteklerden yararlanmak da mümkündür. Başvurulan her teşvik-destek programının farklı mevzuatı ve uygulama esasları mevcuttur. Bu mevzuatların değişen ve yenilenen bir yapısı olması nedeniyle teşviklerden azami fayda sağlanabilmesi için teşvik programlarını ve güncel mevzuatı takip eden uzman kişilerle çalışılabilir. Uzmanlar güncel teşviklerle ilgili bilgileri toparlayıp firmanın faaliyet alanıyla eşleştirerek fırsatları tespit edip gerekli belgeleri hazırlayarak başvuruyu yapmakla görevlendirilir.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, yakın bir tarihte tüm devlet desteklerini içeren www.yatirimadestek.gov.tr internet sitesini faaliyete geçirmiştir. Sitede teşvik almak isteyen kurum veya kişilere yol gösterecek pek çok faydalı bilgi yer almaktadır. Teşvik robotu uygulamasıyla planlanan yatırım bilgileri sisteme girilerek yararlanılabilecek teşvik unsurları, oranları, diğer detaylar anında görüntülenmekte, miktarlar ve tutarlar girilerek teşvik tutarları hesaplanabilmektedir.
1. TÜBİTAK Destekleri
TÜBİTAK; akademik, sanayi, kamu, bilimsel etkinlik, bilim ve toplum olmak üzere beş ana başlıkta destek programlarını internet sitesinden duyurmaktadır.
Üniversite ve sanayi iş birliğini geliştirmek amacıyla sanayi alanındaki bir sorunun çözümü için proje hazırlayan lisans öğrencilerine proje desteği, sanayinin ihtiyaçlarına yönelik nitelikli insan yetişmesine katkı sağlamak amacıyla tezli yüksek lisans öğrencilerine aylık burs vermektedir.
Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin Ar-Ge projelerini desteklemek için TÜBİTAK Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı kapsamında çağrılar açmaktadır. Kuruluşları bütçe esaslı olarak destekleyerek yeni teknolojiler araştırmaya ve geliştirmeye teşvik etmektedir.
2. Kalkınma Ajansları Destekleri
Türkiye’de 26 Kalkınma Ajansı bulunmaktadır. Bu ajanslar sorumlu oldukları bölgenin gelişimini desteklemek ve hızlandırmak amacıyla mali ve teknik destek programları hazırlamaktadır. Mali destekler; faiz, faizsiz kredi veya doğrudan finansman desteği olarak uygulanır. Teknik destek ise herhangi bir mali unsur içermez; eğitim, proje hazırlığı, danışmanlık sağlama gibi faaliyetleri içerir. Güncel projeler ve duyurular için her ajansın internet sitesi takip edilebilir.
3. KOSGEB Destekleri
KOSGEB, KOBİ ve girişimcilerin ayakta kalma şansını, etkinliğini ve rekabet gücünü arttırmak için geri ödemeli ve geri ödemesiz destek paketleri ile eğitim ve danışmanlık hizmetleri de sunmaktadır, bunlardan bazıları; Geleneksel Girişimci ve İleri Girişimci Destek Programları, Girişimcilik Eğitimi, KOBİ Finansman Destek Programı, Teknik Danışmanlık Hizmeti, Stratejik Ürün Destek Programı.
4. Ticaret Bakanlığı Destekleri
Ticaret Bakanlığı kolay destek, ihracat destekleri, hizmet sektörü destekleri ve yurt dışı teknik müşavirlik hizmetleri destekleri adı altında yardım programları uygulamaktadır. Kolay destek paketinde mal ve hizmet ihracatıyla ilgili pek çok sorunun cevabı internet sitesi üzerinden kolay anlaşılacak biçimde sunulmaktadır. İhracat destekleri arasında pazar araştırması, tasarım desteği, fuar desteği, markalaşma ve Turquality desteği, aynı sektörden firmaların kümelenmesi ile ortak hareket ederek uluslararası alanda rekabet gücünü ve Pazar payını arttırmak amacıyla uluslararası rekabetçiliğin geliştirilmesinin desteklenmesi projesi (UR-GE) yer almaktadır.
Ayrıca dahilde işleme rejimi, ihracat amaçlı üretim için gerekli olan ithalat ürünlerine gümrük vergilerinden muafiyet sağlayan bir ihracat teşvik sistemidir. Dahilde İşleme İzin Belgesi’ne (DİİB) hem ithalat hem de yurtiçinden alım yapılacak ürünler eklenebilmektedir. İthalatta; vergi muafiyeti, KKDF istisnası gibi unsurlardan faydalanırken yurtiçi alımlarda KDV tecil-terkin uygulaması sayesinde yurtiçi alım avantajı sağlanabilir.
5. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Destekleri
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, yatırım teşvik belgesi; KDV iadesi, KDV istisnası, yatırım yeri tahsisi, faiz veya kâr payı desteği, gelir vergisi stopajı desteği, vergi indirimi, sigorta primi (işçi hissesi desteği ve işveren hissesi desteği), gümrük vergisi muafiyeti; proje bazlı teşvik sistemiyle bu unsurlara ek olarak nitelikli personel desteği, enerji desteği, sermaye katkısı, hibe desteği, altyapı desteği, izin-tahsis-ruhsat-lisans ve tescil kolaylığı, kamu alım garantisi gibi destekler sağlamaktadır. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; “5746 Sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun” ile yıllık bütçesinin önemli bir kısmını Ar-Ge ve tasarım merkezlerini desteklemek için ayırmaktadır.
Daha fazlası için ilgili kuruluşların internet sitesinde bulunan duyurular bölümünü aktif olarak takip etmek faydalı olacaktır.
